Leg mij nu neer
waarbij ik mij heb neergelegd
vervul mijn wens
die hart en ziel hebben gezegd
lees vraag ik u
wat ik u vraag in deze brief
laat mij nu gaan
doe liefdes daad ik heb u lief
dat gij mij helpt
die in het einde om mij staan
steek aan de kaars
nu dat de mijne uit mag gaan
dat vraag u u
zoals mijn laatste brief het vraagt
bewaar mij in
uw laatste daad dat gij mij draagt
In de doos met nagelaten papieren van Herman Verbeek vonden Chris van Bruggen en ik een kladblaadje met een lied dat bij een uitvaart gezongen kan worden: Leg mij nu neer. Het is een heel persoonlijk lied. Het verwijst naar een brief van iemand die zelf wil sterven, die heeft gevraagd om daarbij te helpen, een verzoek om euthanasie.
Toen ik de tekst las, realiseerde ik me dat er (voor zover mij bekend) geen liturgisch lied is waarin ruimte is voor het besef dat iemand zelf gekozen heeft om te sterven.
Wij vonden ook een meditatie die Herman Verbeek schreef in 2008 bij het overlijden van de Vlaamse dichter en schrijver Hugo Claus. Door euthanasie. Hij is niet dood gegaan, schrijft Herman, hij is gestorven. Sterven is actief, sterven doet een mens zelf. Niemand kan jou sterven. Het is je laatste levensdaad, je laatste besluit.
In het christendom is zelf sterven afgewezen, verboden en zondig. En ook de hulp daarbij. Onze maatschappij heeft het zelf sterven ingekaderd in wetten en regelingen. Naast het sterfbed staan niet alleen de naasten en de arts, maar ook de officier van justitie, schreef Herman.
Herman legt dat naast het Bijbelverhaal over Abraham. Oud en verzadigd van jaren geeft die de geest en sterft. De geest wordt hem niet ontnomen, maar hij geeft die.
Let op de taal, schrijft Herman. Zelfdoding en zelfmoord zijn negatieve woorden, ze wijzen af, ze veroordelen. De goede taal spreekt van zelf sterven.
Helpen bij het sterven, het is een liefdesdaad, zegt het lied. Het is het laatste wat we voor een geliefde kunnen doen. En juist in die daad bewaren we die geliefde, zullen we hem of haar blijven herinneren. Wie iemand helpt om zelf te sterven, draagt hem naar de dood – meer nog dan wie de kist draagt naar het graf of het vuur.
Chris van Bruggen schreef een eenvoudige melodie bij deze tekst zodat hij gezongen kan worden. Bij een uitvaart van iemand die gekozen heeft om zelf te sterven. De gedragen eerste drie noten van de melodie zijn dezelfde als van het middeleeuwse lied Ic seg adieu – wi twee die moeten scheiden. Geen opzet. Maar soms is het toeval mooier dan wat je bedenkt.